Ae ba nösi

Tuada Hia

Moroi ba Wikipedia

Tuada Hia no töi wurugö Nono Niha molo'ö nidunö-dunö ba zi sagörö Tanö Niha. Me föna la'erai nga'ötöra niha gofu ha'uga nga'ötö miyaŵa irugi Duada Hia. Molo'ö fangosili ndra ere antropologi Tuada Hia andre no furugö Nono Niha si tohare ba Danö Niha ngaotu fakhe si lalö. Föna hö no so niha ba Danö Niha nifotöi ma'uwu Laturedanö. Lö ta'ila hana wa taya ira aefa tohare Duada Hia ba aefa muzawili ma'uwunia ba zi sagörö Tanö Niha.

Hiawalangi Adu[bulö'ö | bulö’ö kode]

Hiawalangi Adu no töi ni'amoni'ö khö Duada Hia. Baero da'ö latötöi ia göi Lowalangi.[1][2] Andrö göi wa molo'ö nidunö-dunö meföna, mo'ono ba mate Lowalangi simane niha bö'ö ba gulidanö.[3] Ahöli dödö Heinrich Sundermann me i'angeragö da'a, börö na somböi banua siyaŵa awö danö Lowalangi andrö (eluahania nifotöi Allah ba agama monoteis), ba lö tola mena mo'ono ba mate ia. Bahiza börö me lö töi zomböi banua siyaŵa awö danö bakha ba li Niha, ihalö manö döi Lowalangi andre Denninger, misionaris Protestan siföföna ba Danö Niha, tobali fangali döi Yahwe bakha ba Zura Ni'amoni'ö. I'otarai da'ö la'oguna'ö manö sa'ae döi Lowalangi andre ira misionaris bö'ö ba ira Niha Keriso ba Danö Niha.[4] Da'a göi nifomaha bakha ba zekola wangandrö, irege awai ni'ila ndraono mitou, wa somböi banua siyaŵa awö danö, sofa'abölö ba si ha samösa andrö, Lowalangi dönia.

Famosumange satua[bulö'ö | bulö’ö kode]

Famosumange satua simane fame'e adu (li Indonesia: penghormatan leluhur) no oya tesöndra he ba Indonesia ba he göi ba soi bö'ö (Asia, Afrika, Eropa ba Amerika) ba bakha ba agama Niha Keriso (na lafokhömi Yesu samasindro agama Niha Keriso, awö ndra nifahaö (li Indonesia rasul) awö ndra niha ni'amoni'ö fefu, simane asese ta'ila bakha ba Gereja Katolik). Ba ginötö tohare ndra misionaris Niha Keriso moroi ba Eropa, lawalinga sambua agama wamosumange satua andre ba börö da'ö lawalinga fabörö ba wamolakhömi zomböi banua siyaŵa awö danö wame'e adu.[5] Andrö wa oi lafufu ba latunu fefu nadu zatua niha ba ginötö wangesa sebua salua i'otarai ndröfi 1915 irugi 1930.[6]

La'amoni'ö ba lafosumange nadu zatua andre ba Danö Niha, me faduhu dödö Ndraono Niha wa no i'iagö nadunia andrö eheha zatua nisalahininia. Mendrua manö faduhu dödö niha ba Danö Niha wa tola mangarö ira khö ndra satua andre bakha ba wangaröfili nifotöi fame'e adu ba wa tola latötöna döhö wökhöra ma zui tefobawa lala khöra. To'ölö lafa'oli meföna mato ha'uga nadu zatua gofu ha wa'oya nga'ötöra irugi Duada Hia, ba lafatutu wangaröfili ya'ira ero zamösana.

Khai-khai baero[bulö'ö | bulö’ö kode]

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Johannes M. Hämmerle, 150 Years of Ethnological Interpretation and Misinterpretation on the Example of Nias, Indonesia, Anthropos 108, Buku 1 (2013), nga'örö 173-204. (Li Inggris).
  2. Lowalangi ha töi famolakhömi khö duada Hia: Hia Walangi Adu, Hia Walangi Luo (But actually this [Lowalangi] is only the glorius name of father Hia: Hia Walangi Adu, Hia Walangi Luo) bakha ba Antropos 108, Buku 1 (2013), nga'örö 178.
  3. Elio Modigliani, Un Viaggio a Nias, Milano, 1890, nga'örö ?
  4. Uwe Hummel, Tuhoni Telaumbanua, Cross and Adu, Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2007, nga'örö 20-21. (Li Inggris)
  5. Lawalinga göi fanömba lowalangi bö'ö wame'e adu andrö ira misionaris. Andrö latenaŵa wame'e adu ba gotalua Niha Keriso. Sindruhunia na tafaigi oi tradisi wamolakhömi zatua (li Indonesia: penghormatan leluhur) si so ba gotalua oya soi ba zi sagörö ulidanö, fame'e adu no tenga fanömba lowalangi bö'ö nitötöi bakha ba zi Fulu Goroisa.
  6. Andrew Beatty, After the Ancestors. An Anthropologist's Story, Cambridge, 2015, nga'örö 4
Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.